Một Quan Điểm Phật Giáo Về Quyền Của Loài Vật

GS. Ronald Epstein
Đại Học Pháp Giới Phật Giáo và Đại Học San Francisco
Dựa vào bài tham luận tại “Hội Thảo Quyền Của Loài Vật Và Mối Quan Hệ Nhân Bản Của Chúng Ta Đối Với Sinh Quyển” tại Đại Học San Francisco từ ngày 29 tháng 3 đến 1 tháng 4, 1990

Tin Tức

Tôi muốn kể lại với quý vị hai ví dụ đặc biệt về loài vật hành động với nhiều nhân tính hơn hầu hết loài người chúng ta. Quan điểm của tôi không phải cho rằng loài vật là nhân đạo hơn loài người, nhưng cho thấy có bằng cớ rõ ràng rằng loài vật có thể hành động theo những phương cách không phù hợp một số định kiến rập khuôn của Tây phương dành sẵn về các khả năng của chúng.

Cách nay mười lăm năm có một bài báo của Assocated Press với câu chuyện từ một ngôi làng đánh cá phía Bắc Nhật Bản. Nhiều người từ một chiếc tàu đánh cá bị trôi dạt trong một trận bão xa ngoài khơi. Ba ngày sau một người phụ nữ được tìm thấy sống sót tại một bờ biển gần ngôi làng của bà. Vào lúc đó, thấp thoáng một con rùa biển khổng lồ đang bơi xa khỏi bờ. Người phụ nữ nói rằng khi bà ta sắp bị chết đuối thì con rùa đã đến cứu bà và chở bà trên lưng nó suốt ba ngày để đến chỗ người ta tìm thấy bà.

Vào tháng 2 năm nay, cũng theo báo Associated Press một người bị trôi dạt giữa biển được cứu bởi một con cá đuối gai độc khổng lồ. Người đàn ông nói rằng ông đã cởi trên lưng con cá đuối gai độc nầy suốt 450 dặm sau khi thuyền ông ta bị lật ba tuần trước đó, hôm qua đài phát thanh cũng có tường thuật vụ này.

Đài phát thanh Vanuatu nói rằng Lottie Stevens 18 tuổi trôi vào New Caladonia vào ngày thứ Tư. Đài nói rằng thuyền của Steven bị lật vào ngày 15 tháng 1 khi anh ta và một người bạn đang đi thuyền câu cá.

Đài phát thanh Vanuatu tường thuật lại là người bạn bị chết sau 4 ngày trôi theo con thuyền bị lật, Stevens đã quyết định cố gắng bơi đến chỗ an toàn. Đài phát thanh nói rằng trong vùng đó có nhiều cá mập, nhưng một con cá đuối gai độc đã đến cứu Stevens và chở anh Stevens trên lưng nó 13 ngày đêm đến New Caladonia ((AP, San Francisco Chroncicle, Feb. 8, 1990).

Những Đạo Lý Phật Giáo Căn Bản

Không giống truyền thống Thiên Chúa Giáo Do Thái, Phật Giáo xác nhận sự nhất thể của tất cả chúng sanh, tất cả đều có Phật tánh bình đẳng, và tất cả đều có tiềm năng thành Phật, có nghĩa là trở thành giác ngộ viên mãn. Trong các loại chúng sanh, không có công dân hạng hai. Theo giáo pháp Phật Giáo, loài người không có một chỗ ưu tiên đặc biệt hơn các loài có đời sống khác. Thế giới không được đặc biệt tạo ra cho lợi ích và khoái lạc của loài người. Hơn nữa, trong một số trường hợp tùy theo nghiệp của họ, con người có thể tái sanh làm người và loài vật có thể tái sanh làm người. Trong Phật Giáo điều hướng dẫn căn bán nhất về hành vi là ahimsa (không gây hại) – ngăn cấm gây hại và/hoặc chết cho bất cứ chúng sanh nào. Tại sao người ta không nên giết hại? Bởi vì tất cả chúng sanh đều có sanh mạng, chúng sanh đều yêu quý sanh mạng và không muốn chết. Ngay cả những sinh vật nhỏ nhất, như con muỗi, khi nó đến gần để cắn bạn, nhưng sẽ bay đi chỗ khác nếu bạn làm một cử động nhỏ. Tại sao nó lại bay đi chỗ khác? Bởi vì nó sợ chết. Nó nghĩ rằng nếu nó uống máu bạn, bạn sẽ giết nó …. Chúng ta nên nuôi dưỡng tư tưởng từ bi. Bởi vì chúng ta muốn sống, chúng ta không nên giết những chúng sanh khác. Hơn nữa, nghiệp giết hại được hiểu là gốc rễ của tất cả đau khổ và là nhân căn bản của bệnh tật, chiến tranh; và động lực giết hại được chỉ danh rõ ràng là giống với ma quỷ. Lý tưởng cao nhất và phổ cập nhất của Phật Giáo là làm việc không ngừng nghỉ để vĩnh viễn chấm dứt sự đau khổ của tất cả chúng sanh, không phải chỉ riêng loài người.

Vài Ví Dụ

Đức Phật trong một kiếp quá khứ tái sanh làm một con nai chúa. Ngài đề nghị dùng sanh mạng của chính ngài để thế mạng cho một con nai cái đang có thai sắp sanh. Trong một kiếp trước khác, Đức Phật đã hy sinh thân mạng của chính mình để cứu sống một con cọp cái và hai con cọp con đang đói, bị mắc kẹt trong tuyết. Ngài lý luận rằng cứu ba sanh mang vẫn tốt hơn chỉ giữ lấy sanh mạng của chính mình. Thà mất thân mạng của mình vẫn tốt hơn là giết một chúng sanh khác.

Những truyện chọn lọc dưới đây là từ quyển Đại Trí Độ Luận:

Giá Trị Tương Đối Của Đời Sống Con Người Và Giới Luật

Câu Hỏi: Nếu không phải trường hợp bản thân bị tấn công, thì ý tưởng giết hại có thể yên nghỉ. Tuy nhiên nếu bị tấn công, bị sức manh chế ngự, và nếu lúc đó bị áp lực, người ta nên làm gì?

Trả lời: Nên cân nhắc tầm quan trọng tương đối (của các giải pháp). Nếu người nào đó sắp bị tước đoạt sanh mang, người đó đầu tiên nên cân nhắc là lợi ích do việc giữ giới là quan trọng hơn hay lợi ích do việc giữ sanh mạng của mình là quan trọng hơn, và việc phá giới tạo nên sự thiệt hại hay sự hủy hoại thân thể tạo nên sự thiệt hại.

Sau khi quán chiếu theo cách này người đó nhận thức được rằng việc duy trì giới luật là rất quan trọng và việc giữ đời sống sanh mạng là [tương đối] không quan trong.

Nếu trong việc tránh [sự hủy hoại] như thế chỉ [có thể thành công] trong việc duy trì cơ thể người đó, [thì] được [lợi ích] gì với cơ thể đó? Thân này là đống bọt của già nua, bệnh tật và chết. Nó sẽ hư hoại không cách nào tránh khỏi. Nếu, [tuy nhiên], vì việc giữ giới, người đó mất thân mạng, ích lợi thật vô cùng to lớn.

Hơn nữa, người đó [nên] suy nghĩ [rằng]: Từ quá khứ cho đến nay, tôi đã mất sanh mang vô số lần. Có lúc tôi tái sanh làm tên cướp ác độc, hay làm thú dữ mà tôi chỉ sống vì lợi lộc hoặc vì những theo đuổi thấp hèn khác. Bây giờ tôi được gặp [hoàn cảnh mà tôi có thể mất thân mạng] để giữ gìn tịnh giới. Bỏ thân này và hy sinh mạng sống để giữ gìn giới luật thì như vậy cả tỷ lần tốt hơn và [thật sự] không thể so sánh được với việc giữ gìn thân mạng của tôi [nhờ sự] vi phạm những giới cấm. Bằng cách như vậy người đó quyết định rằng mình nên bỏ đi thân mạng để bảo vệ [sự nguyên vẹn của] tịnh giới.

Con Trai Người Đồ Tể và Giới Cấm Giết Hại

Ví dụ, thuở đó có một người là thánh nhập lưu (sơ quả A La Hán) (srota-aapanna) sanh vào một gia đình đồ tể. Người đó ở ngưỡng cửa tuổi trưởng thành. Mặc dầu người ta mong đợi anh sẽ tiếp tục theo nghề nghiệp của gia đình, nhưng anh không thể giết thú vật. Cha mẹ anh đưa anh một con dao và một con cừu, nhốt anh vào trong một căn phòng và nói với anh : “Nếu con không giết con cừu, chúng ta sẽ không cho con ra ngoài để thấy mặt trời, mặt trăng hay cho con thức ăn, nước uống để được sống.”

Anh tự nghĩ: “Nếu tôi giết con cừu này, thì tôi sẽ [bị bắc buộc] theo nghề nghiệp này suốt đời. Làm sao tôi có thể làm tội ác đại ác này [chỉ ] vì cái thân này?” Sau đó anh cầm dao lên và tự sát. Cha mẹ của anh mở cửa để xem, thấy con cừu đang đứng cạnh anh [đang nằm] đã chết.

Vào lúc đó, khi tự sát, anh được sanh lên cõi trời. Nếu người nào giống như vậy, thì đây là không màng sanh mạng [của chính mình] để giữ gìn [sự nguyên vẹn] của tịnh giới.

(Bản Anh ngữ: Translation and copyright by Dharmamitra)

Thực Hành

I. Nghi Lễ Phóng Sanh

Phóng Sanh là một cách thực hành của Phật Giáo để cứu súc vật, chim chóc, cá v.v… khỏi bị giết hại hay giam nhốt vĩnh viễn. Chúng được thả vào một cuộc sống mới mẻ về thể chất và tâm linh. Nghi thức này là ví dụ điển hình về giáo pháp căn bản của Phật Giáo là từ bi đối với tất cả chúng sanh.

Một đệ tử của Phật phải duy trì tâm từ bi và tu hành hạnh giải thoát chúng sanh. Người đó nên quán tưởng như sau: “Tất cả chúng sanh nam đã từng là cha của tôi và tất cả chúng sanh nữ đã từng là mẹ của tôi. Không có một chúng sanh nào mà không sanh ra tôi trong những kiếp trước, vì vậy tất cả chúng sanh trong sáu nẻo đều là cha mẹ của tôi. Vì vậy, khi một người giết và ăn thịt bất cứ chúng sanh nào, người đó đã giết hại cha mẹ tôi. Thêm nữa, người đó giết hai cái thân đã từng là thân của tôi, bởi vì các yếu tố đất và nước trước đây đã từng là một phần của thân thể tôi, và các yêu tố lửa và gió đã từng là thể tánh căn bản của tôi. Vì vậy, tôi sẽ luôn tu hành hạnh giải thoát chúng sanh và trong tất cả các kiếp đều luôn tái sanh ở trong Pháp thường trụ và dạy người khác để cùng giải thoát chúng sanh”. Bất cứ khi nào vị Bồ tát thấy kẻ khác chuẩn bị giết một con vật, vị Bồ tát nên tìm một phương tiện khéo léo để cứu vớt và bảo vệ con vật đó, giải thoát nó khỏi sự đau khổ và khó khăn. (Brahma Net Sutra – Kinh Phạm Võng – quyển I trang 162).

Tại Trung Hoa nghi lễ Phóng sanh rất phổ biến và được tiếp tục cho đến ngày nay. Nghi lễ này cũng được thực hành tại Hoa Kỳ tại Vạn Phật Thánh Thành ở quận hạt Mendocino và tại các trung tâm Phật Giáo khác.

II. Ăn Chay

Tất cả chúng sanh – loài người hay loài vật

Đều muốn sống và sợ chết

Đều sợ nhất là lưỡi dao người đồ tể

Chém cắt thân thể ra từng mảnh nhỏ

Thay vì hung bạo và ác hiểm,

Tại sao không ngưng giết hại và trân quý sự sống?

(Trân Quý Sự Sống – Cherishing Life, I, 83)

Trong Phật giáo luôn giữ ăn chay hoàn toàn là một điều tự nhiên và hợp lý về giới luật không giết hại. Giới Bồ Tát cũng nói rõ cấm ăn những thức ăn không phải thực vật.

Một sinh viên: “….Khi ăn một tô cơm, thì đã lấy đi sinh mạng của tất cả các hạt cơm, trong khi ăn thịt chỉ lấy sanh mạng của một con vật.”

Hòa Thượng Tuyên Hóa trả lời: “Trên có thể một con vật có hàng trăm ngàn, thật ra là nhiều triệu sinh vật nhỏ nhít. Những sinh vật này là những phần nhỏ của con vật trước đây. Linh hồn của con người lúc chết có thể chia chẻ ra thành nhiều con thú vật. Một người có thể trở thành mười con thú vật. Bởi vậy thú vật rất ngu si. Linh hồn của thú vật có thể chia chẻ và khi phân chia đến mức nhỏ nhất có thể trở thành một vi sinh thể hay cây cỏ. Những cảm thọ cây cỏ có lúc đó là những gì tách ra từ linh hồn của con vật lúc chết. Mặc dầu sanh mạng của một số lượng lớn cây cỏ có vẻ rất lớn, nhưng không lớn bằng một con vật hay một miếng thịt ăn trong miệng. Ví dụ như cơm: hàng chục tỉ hạt cơm không chứa nhiều sanh mạng bằng một miếng thịt. Nếu bạn mở Ngũ nhãn bạn chỉ cần nhìn sơ là biết rõ. Nếu bạn chưa mở Ngũ nhãn, dù người khác có cố gắng giải thích cho bạn thế nào đi nữa, bạn vẫn không hiểu được. Dù có giải thích cách nào đi nữa, bạn vẫn không tin, bởi vì bạn chưa từng là thảo mộc!

Một ví dụ khác là mấy còn muỗi. Hàng triệu còn muỗi trên núi này có thể đơn giản là linh hồn của một người bị chuyển hoá thành những con muỗi này. Không phải linh hồn một con người chỉ chuyển thành một con muỗi. Một người có thể chuyển thành vô số con muỗi.

Vào lúc chết thể tánh thay đổi, linh hồn phân tán, và những phần nhỏ nhất trở thành thảo mộc. Như vậy có sự khác biệt giữa việc ăn thực vật và ăn loài vật. Hơn nữa, thảo mộc có thọ mạng rất ngắn ngủi. Ví dụ như cỏ, sanh vào mùa xuân và chết trong vòng vài tháng. Loài vật sống lâu hơn. Nếu bạn không giết loài vật, chúng sẽ sống được nhiều năm. Cây lúa, dù điều kiện thế nào đi nữa, chỉ sống một thời gian ngắn. Như vậy, nếu bạn thật sự nhìn vào vấn đề, có nhiều yếu tố cần cứu xét, và ngay cả khoa học cũng chưa hiểu hết được.” (Buddha Root Farm, 64)

Ngài Ma Ha Ca Diếp hỏi Đức Phật “tai Sao Như Lai không cho phép ăn thịt?” Đức Phật trả lời: “Bởi vì ăn thịt làm cắt đứt hạt giống từ bi.” (Cherishing Life, II 5)

NHỮNG VẤN ĐỀ HIỆN TẠI VỀ QUYỀN CỦA LOÀI VẬT THEO QUAN ĐIỂM PHẬT GIÁO

Mặc dầu những hướng dẫn dưới đây để làm việc về các vấn để quyền của loài vật rõ ràng là theo giáo pháp Phật giáo, nhưng chúng hẳn nhiên không chỉ dành riêng cho Phật giáo. Niềm hy vọng của tôi đối với cuộc hội thảo này là nhiều người tham dự ở đây, bất kể quan điểm tôn giáo của họ như thế nào, sẽ hết lòng cưu mang những hướng dẫn này trong những công việc của họ trong tương lai về quyền của loài vật.

1) Chúng ta nên giảm thiểu sự sợ hãi, lòng căm hờn, và các tư tưởng oán thù tạo ra do sự tra tấn và giết hại loài vật.

2) Chúng ta không nên dùng đến những tình cảm tiêu cực hay bạo động. Những điều này chỉ làm cho vấn để phức tạp thêm. Các cách giải quyết thật sự đến từ sự thay đổi tâm của con người hơn là tạo ra sự đối đầu và xung đột.

3) Chúng ta không nên giới hạn lòng từ bi của chúng ta đến các loài vật và những người có cùng quan điểm, mà nên nới rộng đến tất cả chúng sanh, ngay cả khi chúng ta cảm thấy rằng một số chúng sanh hoàn toàn sai trái. Từ bi nên là căn bản của tất cả các tương tác của chúng ta đối với người khác, bất kể đến quan điểm và hành động của họ trong lãnh vực quyền loài vật như thế nào đi nữa.

Ghi chú của Ban Phiên Dịch Việt Ngữ VPTT:

Bên cạnh vấn để tôn trọng quyền sống của động vật, hiện nay một vấn đề khó nhận thấy hơn là vấn đề Sinh Thể Bị Biến Đổi Di Truyền (Genetically Modified Organisms – GMO). Giáo Sư Ronald Epstein đã trình bày tại Vạn Phật Thánh Thành về vấn đề này qua đề tài Buddhism and Measure H: Banning the Growing and Raising of Genetically Modified Organisms in Mendocino County, chúng tôi tạm dịch sang Việt ngữ http://www.dharmasite.net/PhatGiaovaDuLuatH.htm . Giáo Sư Epstein đã nghiên cứu nhiều về vấn đề Kỹ Thuật Di Truyền và những tai hại không lường được của kỹ thuật này, để biết thêm xin ghé thăm trang web về Kỹ Thuật Di Truyền của Giáo Sư Ronald Epstein http://online.sfsu.edu/~rone/GEessays/gedanger.htm .